सुष्मा शाही
(उम्मेदवर–कोषाध्यक्ष, पाटन संयुक्त क्याम्पस,)
शिक्षा कुनै पनि राष्ट्रको विकासको आधारस्तम्भ हो। यो न केवल व्यक्तिगत विकासको माध्यम हो, बरु समाज र राष्ट्रको प्रगतिको पनि आधार हो। तर, नेपालको शैक्षिक प्रणालीमा अहिले पनि धेरै चुनौतीहरू छन्। यस्तो अवस्थामा विद्यार्थीहरूको आवाज उठाउने, उनीहरूको अधिकारको रक्षा गर्ने र शैक्षिक सुधारको लागि संघर्ष गर्ने मुख्य संस्था स्ववियु (स्वायत्त विद्यार्थी युनियन) हो । चैत्र ५ गते हुने स्ववियु निर्वाचनले यस संस्थाको भूमिका र दायित्वलाई अझ बलियो बनाउने अपेक्षा गरिएको छ ।
स्ववियुको ऐतिहासिक भूमिका
–स्ववियुले नेपालको शैक्षिक इतिहासमा ठूलो भूमिका खेलेको छ। विद्यार्थी आन्दोलनहरू मार्फत देशमा लोकतन्त्र, मानव अधिकार र शैक्षिक सुधारको लागि संघर्ष गर्ने क्रममा स्ववियु अग्रणी रह्यो। विद्यार्थीहरूको एकताको प्रतीक रहेको यो संस्थाले शिक्षा नीतिमा सुधार गर्न, विद्यार्थीहरूको अधिकारको हितमा काम गर्न र शैक्षिक वातावरणलाई समावेशी बनाउने दिशामा ठूलो योगदान दिएको छ ।
शैक्षिक सुधारमा स्ववियुको योगदान
–नेपालको शिक्षा प्रणालीमा अहिले पनि धेरै समस्याहरू छन् । शिक्षाको गुणस्तर न्यून छ, पाठ्यक्रम अद्यावधिक छैन, शिक्षकहरूको प्रशिक्षण र सुविधा अपर्याप्त छ, र ग्रामीण क्षेत्रमा शिक्षाको पहुँच अझै पनि सीमित छ । यस्तो अवस्थामा स्ववियुले शैक्षिक सुधारको लागि निम्न कदमहरू उठाउन सक्छ ः
१. शिक्षा नीतिमा सक्रिय भूमिका
–स्ववियुले सरकार र शैक्षिक संस्थाहरूसँग समन्वय गरी शिक्षा नीतिमा सुधार गर्न सक्छ । विद्यार्थीहरूको आवश्यकता अनुसार पाठ्यक्रम अद्यावधिक गर्ने, व्यावसायिक शिक्षालाई प्रवर्धन गर्ने र शिक्षाको गुणस्तर सुधार गर्ने दिशामा काम गर्न सकिन्छ ।
२. शैक्षिक वातावरण सुधार
–विद्यार्थीहरूले उचित शैक्षिक वातावरण पाउन योगदान दिन स्ववियुले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । क्याम्पसहरूमा अनुशासन, सुरक्षा र स्वच्छता जस्ता विषयहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न सकिन्छ ।
३. शिक्षक र विद्यार्थी बीचको सम्बन्ध
–शिक्षक र विद्यार्थी बीचको सम्बन्धलाई मजबूत बनाउने दिशामा स्ववियुले काम गर्न सक्छ । शिक्षकहरूलाई प्रशिक्षण दिने, उनीहरूको समस्या समाधान गर्ने र विद्यार्थीहरूसँगको सम्बन्धलाई अझ राम्रो बनाउने कार्य गर्न सकिन्छ ।
विद्यार्थी अधिकारको लागि संघर्ष
–स्ववियुको अर्को महत्वपूर्ण भूमिका विद्यार्थीहरूको अधिकारको रक्षा गर्नु हो । विद्यार्थीहरूले उचित शिक्षा, सुरक्षित वातावरण र समान अवसर पाउन पर्छ । तर, धेरै पटक विद्यार्थीहरूको अधिकार हनन हुने गरेको छ । स्ववियुले यस्तो अवस्थामा विद्यार्थीहरूको आवाज उठाउनु पर्छ ।
१. शैक्षिक सुविधा सुनिश्चित गर्ने
–विद्यार्थीहरूले उचित शैक्षिक सुविधा पाउन पर्छ । पुस्तकालय, प्रयोगशाला, खेलकुद सुविधा जस्ता आधारभूत सुविधाहरू उपलब्ध गराउने दिशामा स्ववियुले काम गर्न सक्छ ।
२. छात्रवृत्ति र आर्थिक सहयोग
–गरीब र सीमान्तकृत विद्यार्थीहरूलाई छात्रवृत्ति र आर्थिक सहयोग उपलब्ध गराउने कार्यमा स्ववियुले सरकार र निजी संस्थाहरूसँग समन्वय गर्न सक्छ ।
३. लैङ्गिक समानता र समावेशीकरण
–लैङ्गिक समानता र समावेशी शिक्षाको लागि पनि स्ववियुले संघर्ष गर्न सक्छ । महिला, दलित, अल्पसंख्यक र अशक्त विद्यार्थीहरूको अधिकारको लागि आवाज उठाउनु यसको दायित्व हो ।
चुनौती र अवसरहरू
–स्ववियुको गठन र कार्यप्रणालीमा पनि केही चुनौतीहरू छन् । विभिन्न खालका हस्तक्षेप, आन्तरिक कलह र संसाधनको अभाव जस्ता समस्याहरूले स्ववियुको कार्यप्रणालीलाई प्रभावित गर्न सक्छ । तर, यी चुनौतीहरूलाई पार गरेर स्ववियुले विद्यार्थीहरूको हितमा काम गर्न सक्छ ।
निष्कर्ष
स्ववियु नेपालको शैक्षिक प्रणालीमा ठूलो भूमिका खेल्न सक्ने संस्था हो । यसले विद्यार्थीहरूको अधिकारको रक्षा गर्ने, शैक्षिक सुधारको लागि संघर्ष गर्ने र समानता र न्यायको समाज निर्माण गर्ने दिशामा काम गर्न सक्छ । चैत्र ५ गते हुने स्ववियु निर्वाचनले यस संस्थालाई अझ बलियो बनाउने अपेक्षा गरिएको छ । विद्यार्थीहरूले आफ्नो मतदानको सही प्रयोग गरी योग्य र ईमान्दार नेतृत्व चयन गर्नु पर्छ । स्ववियुले आफ्नो दायित्व निर्वाह गरेर शैक्षिक सुधार र विद्यार्थी अधिकारको लागि संघर्ष गर्न सकेमा नेपालको शिक्षा प्रणालीमा ठूलो परिवर्तन आउन सक्छ । शिक्षा नै भविष्य हो । भविष्य उज्ज्वल बनाउन स्ववियुको भूमिका अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ । शिक्षा क्षेत्रको विकास र विद्यार्थीको हकहितका लागि म निरन्तर विगतदेखि नै लागि परेको छु । यस पटकको स्ववियु निर्वाचन अर्थात चैत ५ गते हुन लागि रहेको निर्वाचनमा मलाई कोषाध्यक्ष पदमा र मसँग निर्वाचनमा अगाडी बढ्नु भएका अनेरास्वयुवका उमेदवारहरुलाई निर्वाचित गर्नका लागि म सबै विद्यार्थी मित्रहरुमा अनुरोध गर्दछु ।
(लेखिका ः अनेरास्ववियुको तर्फबाट पाटन संयुक्त क्याम्पसमा स्ववियुको कोषाध्यक्ष पदको उमेदवार हुनुहुन्छ)
